فاجعه کودک آزاری در بهزیستی زنجان - عکس و خبر

اخیراً یکی از بانوان محترم و علاقه‌مند به کارهای خیرخواهانه که در انجمن‌های خیریه‌ متعددی فعالیت دارد و سال‌هاست که در انجمن‌های خیریه و همچنین دانشگاه با بنده همکار بوده است، با مراجعه‌ به این‌جانب خبر از وقوع حادثه اسفناکی در خصوص سه نفر از کودکان یتیم تحت سرپرستی سازمان بهزیستی در «مرکز نگهداری کودکان مهر زنجان»، واقع در خیابان دانشسرا، جنب انبار گندم داد. ابتدا برای این‌جانب باور کردنی نبود، ولی با توجه به شناختی که از این بانوی محترم داشتم در صدد تحقیق در این زمینه برآمدم و با کمال تأسف به طور مستند، اطلاع حاصل کردم که بر روی بدن سه نفر از کودکان یتیم این مرکز به نام‌های زهرا، مریم و محمدمهدی داغ گذاشته شده است. بعد از تلاش بسیار موفق به تهیه عکس از بدن مجروح این کودکان شدم که در این عکس‌ها به وضوح مشاهده می‌شود که بر اثر داغی که بر بدن این کودکان گذاشته شده، صورت زهرا و پای مریم و گردن محمدمهدی سوخته شده است!

بعد از مشاهده این عکس‌ها چندین روز به شدت ناراحت بودم و روز و شب را با ناراحتی و حزن و اندوه شدید سپری می‌کردم. ابتدا قصد داشتم که فقط از طریق مراجع قانونی به پیگیری موضوع بپردازم، ولی به هنگام مطالعه در منابع اسلامی در خصوص رعایت حقوق یتیمان، در نهج‌البلاغه به خطبه معروف علی(ع) برخوردم که در شأن نزول آن آورده‌اند: «روزی به آن حضرت خبر دادند که عده‌ای از طرف معاویه به شهر«انبار» واقع در مرز عراق و شام، حمله کرده و مرتکب جنایاتی شده‌اند. امام(ع) با حال غضبناک آن‌چنان که دامن عبایش به زمین کشیده می‌شد از کوفه خارج شد تا به‏«نخیله‏»که منزلگاهى نزدیک کوفه بود رسید، و بر روى تپه‏اى ایستاد و در اجتماع مردم این خطبه را خواند: «به من خبر رسیده که یکى از مهاجمان به خانه زنی مسلمان و زنی غیرمسلمان که در پناه ‏اسلام جان و مالش محفوظ بوده وارد شده و خلخال و دستبند، گردنبند، و گوشواره‏هاى آنان را از تن‏شان بیرون آورده است...در حالى که هیچ وسیله‏اى براى دفاع جز گریه و التماس کردن نداشته‏اند،... حال اگر به خاطر این حادثه مسلمانى از روى تأسف بمیرد ملامت نخواهد شد، و از نظر من‏سزاوار و شایسته است!»

از این مواجهه علی(ع) چنین بر می‌آید که حکومت در قبال جان و مال همه شهروندان جامعه اسلامی اعم از مسلمان و غیرمسلمان مسؤول است و باید پاسخگوی تعدی نه تنها به جان، بلکه به مال یک زن یهودی در مرزهای وطن اسلامی نیز باشد. علی(ع) معتقد است که اگر به خاطر ربوده شدن جواهرات یک زن یهودی تحت حمایت حکومت اسلامی، یک مسلمان از شدت ناراحتی بمیرد سزاوار و شایسته است.
یقیناً جسم و جان سه کودک یتیم و مسلمان، کمتر از جواهرات یک زن یهودی نیست و باید در صورت هر گونه تعدی به آن، مسؤولان مربوطه پاسخگو باشند. از این رو تصمیم گرفتم که این عکس‌ها را در هفته‌نامه بهارزنجان منتشر کنم تا شاید اطلاع افکار عمومی و حساسیت آن‌ها مانع وقوع حوادث مشابه در آینده شود و مسؤولان استان و کشور احساس مسؤولیت کنند و در صدد پاسخگویی بر آیند. اما با کمال تأسف بعد از گذشت یک هفته از انتشار این خبر کوچک‌ترین اقدامی از سوی مقامات استان به منظور پاسخگویی در قبال این فاجعه دردناک انجام نشده است.

در پیمان جهانی حقوق کودک که دارای یک مقدمه و54 ماده است و در 41 ماده آن حقوق کودک را مطرح می سازد و13ماده آن در باره چگونگی اجرای آن در هرکشور می‌باشد بر ضرورت تکریم کودک تأکید فراوان شده است. با توجه به تعهد ایران در قبال پیمان‌های بین‌المللی و تعهد کشور برای رعایت آن‌ها، بر اساس لزوم و وجوب وفای به عهد در فقه اسلامی عمل به این تعهدات علاوه بر ضرورت عمل به میثاق‌های بین‌المللی شرعاً نیز واجب است.

در ماده 19 این پیمان تحت عنوان «منع بدرفتاری با کودک» آمده است: «دولت ها موظف هستند کودک را از هر نوع بدرفتاری والدین یا سرپرستان دیگر محافظت کنند و برای جلوگیری از هر نوع سوء استفاده ازکودک، اقدامات مناسب اجتماعی را انجام دهند.»

همچنین در ماده20 تحت عنوان «کودکان بی‌سرپرست» آمده است: «دولت‌ها باید به کودکان محروم از خانواده کمک کنند و جایگزین مناسبی برای آنان تعیین نمایند.»
همچنین در ماده37 تحت عنوان «منع شکنجه» آمده است: «هیچ کودکی نباید مورد شکنجه، رفتارستمگرانه و بازداشت غیرقانونی قرارگیرد. مجازات اعدام و حبس ابد در مورد خلافکاری‌های کودکان زیر18سال، ممنوع است.»

حال با توجه به سکوت مقامات استان اعم از استاندار، فرماندار زنجان، مدیرکل بهزیستی و دیگر مقامات مسؤول در قبال این فاجعه دردناک، از عالی‌ترین مسؤولان کشور انتظار می‌رود که با نهایت دقت این موضوع را بررسی کنند و به افکار عمومی پاسخ دهند که چرا در حیطه مدیریتی مسؤولان استان زنجان چنین فاجعه‌ای رخ داده است؟ این فاجعه از چنان اهمیتی برخوردار است که ضرورت دارد برای بررسی و رسیدگی به آن یک کمیته حقیقت‌یاب که در آن مطبوعات و دیگر رسانه‌های خبری نیز حضور داشته باشند تشکیل و بعد از کشف حقیقت، پاسخ قانع‌کننده‌ای به افکار عمومی داده شود. همچنین از ائمه جمعه که در باره بسیاری از مسائل بسیار کوچک و ساده موضعگیری می‌کنند انتظار می‌رود که در خطبه‌های نمازجمعه به این موضوع مهم بپردازند و خواستار رسیدگی به آن شوند. باور کنیم که اگر امام جمعه‌ای به هنگام خواندن خطبه‌های نمازجمعه از شدت درد و ناراحتی در قبال این فاجعه، عمامه بر زمین بکوبد و فریاد برآورد شایسته ملامت نخواهد بود، بلکه این عمل او سزاوار و شایسته تمجید خواهد بود.

ضرورت تکریم ایتام در قرآن کریم
در تفکر اسلامی بر ضرورت تکریم ایتام تأکید فراوان شده و در قرآن کریم بی‌اعتنایی به یتیمان و راندن آنان،علامت کفر و نفاق نشانه تکذیب دین و روز قیامت دانسته شده است.

خداوند متعال در یکی از آیات قرآن کریم می‌فرماید: «آیا دیدی آن را که دین و روز قیامت را دروغ می پندارد؟ پس او کسی است که یتیم را از خود می راند.»1

و در جای دیگر بر سبیل ملامت می‌فرماید: «چنان نیست که شما خیال می‌کنید، بلکه شما یتیمان را گرامی نمی‌دارید و یکدیگر را بر اطعام مستمندان تشویق نمی‌کنید.»2

و در آیه‌ای دیگر از احسان به یتیمان با عنوان میثاق الهی یاد می‌کند و می‌فرماید: «[و به یاد آورید] زمانی را که از بنی‌اسرائیل پیمان گرفتیم که جز خداوند یگانه را نپرستید و نسبت به پدر و مادر و نزدیکان و یتیمان و بینوایان نیکی کنید... .»3

و در آیه‌ای دیگر از نیکی به یتیمان به‌عنوان مصداق بارز نیکی یاد می‌کند و می‌فرماید: «نیکی[تنها] این نیست که به هنگام نماز صورت خود را به سوی مشرق و مغرب کنید، بلکه نیکوکار کسی است که به خدا و روز رستاخیز و فرشتگان و کتاب آسمانی و پیامبران ایمان آورد و مال خود را با تمام علاقه‌ای که به آن دارد به خویشاوندان و یتیمان و از کارافتادگان و ... انفاق کند... .»4

عنایت ویژه به یتیمان در سنت نبوی و سیره معصومین(ع)
در سنت نبوی و سیره معصومین(ع) نیز بر ضرورت توجه خاص و تکریم یتیمان سفارش‌های اکیدی رسیده است. پیامبر اکرم(ص) هرگز نمی‌توانست ناراحتی کودکان یتیم را تحمل کند، فلذا در این زمینه فرمود: «... هرگاه کودک یتیمی گریه کند اشک‌های او در کف پر مهر و محبّت خداوند رحمان می‌ریزد و خدای تعالی می‌فرماید: چه کسی این یتیمی که پدرش را از دست داده(و اکنون زیر خاک آرمیده) به گریه درآورده است؟ هر کس او را آرام کند بهشت از آن اوست.»5
در حدیثی دیگر از پیامبر اکرم(ص) آمده است: «هنگامی که کودک یتیم گریه می کند عرش خدا به لرزه در می آید. خداوند به فرشتگانش می فرماید: ای ملائکه من! چه کسی این یتیم را که پدرش در خاک پنهان شده است به گریه درآورد؟ ملائکه می گویند: خدایا! تو آگاه‌تری. خداوند می ‎ فرماید: ای ملائکه من! شما را گواه می‌گیرم که هر کس گریه او را خاموش و قلبش را خشنود کند من روز قیامت او را خشنود خواهم کرد.»6

روزی پیامبر اکرم(ص) در راه اصلی مدینه می‌گذشت، چند کودک را دید که طفلی را در میان گرفته‌اند و او را به‌خاطر نداشتن پدر سرزنش می‌کنند و می‌گویند، تو پدر نداری، ولی پدر ما فلان است که دارای شأن و مقام می‌باشد. کودک یتیم بنای گریستن گذاشت. پیامبر اکرم(ص) نزد او رفت و پرسید: «چرا گریه می‌کنی؟ گفت: من پسر فلانی هستم که در جنگ احد کشته شد، مادرم شوهر کرد و مرا از خود راند و خواهرم نیز فوت کرده است.» پیامبر رحمت(ص) او را نوازش و آرام کرد و سپس فرمود: اگر پدرت را کشتند، من پدر توام و همسرم مادرت، فاطمه هم خواهرت است. کودک خوشحال شد و فریاد برآورد، هان! ای کودکان، اکنون مرا سرزنش نکنید که پدر و مادر و خواهر من از همه شما بهتر و برتر است، سپس حضرت او را به فاطمه(س) سپرد. حضرت فاطمه(س) نیز او را نوازش و پاکیزه کرد و لباسی پاک بر او پوشانید و تا رحلت پیامبر(ص) در خانه حضرت فاطمه(س) بود.7

علی(ع) نیز نهایت سعی خویش را برای رعایت حال یتیمان می‌کرد و می‌فرمود: «هر مرد و زن باایمانی که از روی مهربانی دست خود را بر روی سر یتیمی بکشد خدای متعال به عدد هر مویی که دست خود را روی آن می‌گذارد یک ثواب برای او می‌نویسد.»8
علی(ع) در بستر احتضار و شهادت بر رعایت حال یتیمان تأکید کرد و فرمود: «خدا را خدا را در مورد یتیمان، نکند آن‌ها گاهی سیر و گاهی گرسنه بمانند، نکند آن‌ها در حضور شما در اثر عدم رسیدگی از بین بروند!»9

با توجه به آیات قرآن کریم و روایات منقول از پیامبر اکرم(ص) و ائمه معصومین(ع) باید با ایتام به نیکی و مهربانی سخن گفت و رفتار کرد و به شیوه پسندیده‌ آنان را اطعام و پوشاک داد و در همه احوال آنان را گرامی داشت، هیچ‌گاه نباید آنان را آزرد و یا با خشونت با آنان برخورد کرد و با تندی آنان را از خویش دور نمود.
در قرآن کریم آمده است: «با یتیمان سخن نیکو و دل‌پسند بگویید، آنان را اطعام کنید، آن‌ها را گرامی دارید و به آنان پناه دهید و هرگز آنان را آزرده خاطر و از خود دور نکنید.»10

آیت‌الله شیخ یوسف صانعی از مراجع عظام تقلید در پاسخ به سؤالی توسط نماینده صندوق کودکان سازمان ملل متحد(یونیسف) در جمهوری اسلامی ایران در خصوص کودک‌آزاری گفته‌اند: «کودک‌آزاری نه تنها به عنوان آزار و اذیت انسان‌ها که حرام و جرم و گناه است، و نه تنها به عنوان اذیت موجود زنده جانداری که اذیت را با جان خودش و با غریزه خودش درک می‌کند که مورد تهدید و عذاب الهی و قرار گرفتن آزار دهنده آن‌ها در آتش جهنم، حرام می‌باشد، بلکه حرمت و گناه ویژه و خاص خود را دارد، چون آزار آن‌ها سخت خلاف عواطف و وجدان بشری و علاقه انسانی بوده و هست و آزار کسانی است که توان دفاع از خود را نداشته و ندارند و باید به خدای بزرگ و مهربان و قادر و انتقام گیرنده از ظلم مظلومان از این گناه پناه برد و از ذات باری تعالی و رب‌ العالمین درخواست ریشه‌کن شدن آن و زنده شدن فرهنگ و عواطف انسانی را نمود.»11


*عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی زنجان
ارجاعات:
1. ماعون / 1 و 2.
2. فجر / 17 و 18.
3. بقره / 83.
4. بقره / 177.
5. تفسیر فخررازی، ج 31 / صفحه 220.
6. تفسیر مجمع البیان، ج 10 / صفحه 606.
7. مستدرک الوسائل، محدث نورى، ج 2، ص 474، مؤسسه آل البیت، قم. علی امیرخانی- مرکز فرهنگ و معارف قرآن
8. ثواب الاعمال، صفحه 237.
9. نهج البلاغه صبحی صالح، صفحه 421، وصیت 47.
10. ماعون/ 2. همچنین رجوع کنید به نساء/ 8 و 127، انسان/ 8 ، فجر/ 17، ضحى/ 6 و 9.
11. پایگاه اطلاع‌رسانی فقه‌الثقلین، پاسخ به سؤال کریستین سالازار ـ فولکمن، نماینده صندوق کودکان سازمان ملل متحد(یونیسف) در جمهوری اسلامی ایران.

بی خبری قائم مقام معاون اجتماعی بهزیستی از تنبیه کودکان یتیم
قائم مقام معاونت اجتماعی بهزیستی گفت: از تنبیه و داغ کردن 3 کودک یتیم در مرکز نگهداری کودکان مهر زنجان خبر ندارم و چنین اتفاقی غیر‌ممکن است.

به گزارش فارس، نبی‌الله عشقی ثانی درباره خبر داغ کردن 3 کودک یتیم در مرکز نگهداری کودکان مهر زنجان‌ گفت: از چنین اتفاقی هیچ خبری ندارم و به همین علت هیچ توضیحی نمی‌توانم بدهم، مربیان و مسئولان در مراکز نگهداری کودکان که از سازمان بهزیستی مجوز دارند حتی حق یک پشت دستی زدن به کودکان را ندارند و هرگز در این مراکز تنبیهی انجام نمی‌شود و به طور کلی تنبیه در مراکز بهزیستی ممنوع است.

وی گفت: چنین موضوعی تاکنون سابقه ندارد و اگر اتفاق افتاده باشد مربی و مسئولان مربوطه در آن مرکز حتماً به کمیته تخلفات بهزیستی احضار می‌شوند و اگر ثابت شود با آنها برخورد قانونی می‌شود.

وی گفت: سازمان بهزیستی صحت و سقم این خبر را بررسی می‌کند.

برخی منابع خبری با انتشار عکس‌هایی اعلام کردند که در مرکز نگهداری کودکان مهر زنجان‌ این شهر بر روی بدن 3 کودک یتیم به نام‌های زهرا، مریم و محمدمهدی داغ گذاشته شده است. که بر اثر آن صورت زهرا، پای مریم و گردن محمدمهدی سوخته است.